Vraagt u zich af wanneer u recht heeft op vrije advocaatkeuze bij het inschakelen van een advocaat via uw rechtsbijstandsverzekering? Neem dan contact op mevrouw mr. J. Joosten. Stuur een e-mail naar j.joosten@keizersadvocaten.nl. U kunt ook contact met ons opnemen via het algemene e-mailadres ka@keizersadvocaten.nl en het vaste telefoonnummer van kantoor +31 (0)40 24 45 600. In dit artikel zullen wij informeren over het recht op vrije advocaatkeuze.
Wat betekent recht op vrije advocaatkeuze?
Procederen is een kostbare aangelegenheid. Het kan dan ook lonen om u te verzekeren tegen de kosten van rechtsbijstand bij een verzekeraar. Keizers Advocaten heeft goede samenwerkingsverbanden met onder andere DAS, Interpolis en SRK.
De rechtspraak heeft uitgemaakt dat ook rechtsbijstandsverzekeraars het recht op vrije advocaatkeuze dienen te respecteren. De vrije advocaatkeuze is een keuzerecht van de verzekerde. De verzekerde kan in elke fase, die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie, kiezen voor een externe juridische dienstverlener naar eigen keuze. Een externe juridische dienstverlener is een juridische dienstverlener buiten de verzekeraar om.
De vrije advocaatkeuze draait om het keuzerecht met betrekking tot gerechtelijke en administratieve procedures. Dit recht is verankerd in artikel 4 Richtlijn 87/344/EEG. De bepaling in de richtlijn heeft tot doel de belangenconflicten bij de rechtsbijstandverzekering te voorkomen. Bij de verzekeringsmaatschappij kunnen namelijk bijzondere tegenstrijdige financiële belangen bestaan. Dit is meestal het geval wanneer de verzekerde met een tegenpartij wordt geconfronteerd die bij dezelfde maatschappij is verzekerd. Het gevaar bestaat dan dat de maatschappij zich niet maximaal in zal zetten voor de verzekerde.
Wat is een administratieve procedure?
In het arrest DAS/Sneller[1] heeft het Europees Hof van Justitie (EHvJ) overwogen dat het belang van de voor rechtsbijstand verzekerde inhoudt dat deze in geval van een gerechtelijke procedure of administratieve procedure zelf zijn advocaat moet kunnen kiezen.
Een administratieve procedure is een bestuursrechtelijke procedure waarin een besluit van een overheidsorgaan wordt getoetst en waarop de Algemene Wet Bestuursrecht van toepassing is.
In de arresten Massar/DAS[2] en Büyüktipi/Achmea[3] is door het EHvJ bepaald welke fasen van de administratieve procedure het recht op de vrij advocaatkeuze geldt. Een bestuursrechtelijke procedure valt namelijk uiteen in een aanvraagfase, een bezwaarfase en een beroepsfase. De rechtsbijstandsverzekeraars waren van mening dat alleen in de beroepsfase het recht op vrije advocaatkeuze bestond.
In het arrest Büyüktipi/Achmea ging het om een zaak waarbij de belanghebbende bezwaar wilde maken tegen een genomen besluit van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). De rechtsvraag in deze procedure ging over of de bezwaarfase, ter zake van de weigering van aanvraag tot het indiceren van de zorg door het CIZ, gekwalificeerd kon worden als een administratieve procedure, waarvoor dus de vrije advocaatkeuze geldt. Het EHvJ oordeelde dat ook de fase van bezwaar onder de administratieve procedures valt. De kosten van de procedure, waaronder de advocaatkosten, kwamen voor rekening van Achmea.
In het arrest Massar/DAS ging het om een zaak waarbij de werkgever van Massar het UWV verzocht om toestemming tot het beëindigen van de arbeidsovereenkomst vanwege bedrijfseconomische redenen. Het EHvJ heeft bepaald dat de vrije advocaatkeuze ook geldt in de fase van de administratieve procedure die ertoe leiden dat een bestuursorgaan de werkgever een vergunning verleent om de werknemer te ontslaan. De kosten van de procedure, waaronder de advocaatkosten, kwamen voor rekening van DAS.
Kortom in verschillende fases van de administratieve procedure mag een beroep worden gedaan op de vrije advocaatkeuze door de verzekerde bij de verzekeraar en dienen de kosten van de procedure te worden vergoed.
Begrenzing van recht op vrije advocaatkeuze
De meest recente uitspraak van het EHvJ over dit onderwerp is van 14 mei 2020[4]. In deze uitspraak wordt het recht op de vrije advocaatkeuze verder uitgebreid. Het EHvJ heeft bepaald dat de buitengerechtelijke bemiddelingsprocedure gevoerd bij een niet rechterlijke instantie dient te vallen onder het begrip “gerechtelijke procedure”. Daarbij dient te worden gedacht aan arbitrage, bindend advies of mediation. Het EHvJ heeft geoordeeld dat de verzekeringnemer behoefte heeft aan rechtsbescherming als deze in een positie verkeert in de fase waarin zijn rechtspositie definitief kan worden vastgesteld. De belangen van een verzekeringnemer die een beroep kan doen op de vrije advocaatkeuze worden alsdan beter beschermd.
Daarnaast heeft het EHvJ bepaald dat de begrippen “gerechtelijke procedure” en “administratie procedure” ruim moeten worden uitgelegd. Het begrip “gerechtelijke procedure” kan niet worden beperkt tot uitsluitend niet-administratieve procedures voor een gerecht of tot een onderscheid tussen de voorbereidende fase en de besluitfase van een dergelijke procedure. Elke fase die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie, zelfs een voorafgaande fase moet worden gebracht onder het begrip “gerechtelijke procedure”.
Op basis van deze uitspraak van het EHvJ heeft het Kifid[5] geoordeeld dat het recht op vrije advocaatkeuze eveneens geldt als een minnelijke regeling buiten rechte tot stand komt. De rechtsbijstandsverzekeraar dient deze kosten te vergoeden. Immers “elke fase” die kan leiden tot een gerechtelijke instantie, zelfs een voorafgaande fase, moet worden gebracht onder het begrip van “gerechtelijke procedure” aldus het EHvJ. In de zaak bij het Kifid ging het om een atlete, die was geïnterviewd voor een tijdschrift en later werd geconfronteerd met een artikel vol onwaarheden en foute citaten. Zij liep daardoor reputatieschade op. Deze zaak werd buiten rechte geschikt, waarna de DAS weigerde de kosten voor de advocaat te betalen, omdat er geen procedure zou zijn gevoerd.
Dit betekent dat een verzekerde in geval van een beroep op de rechtsbijstandverzekering in elke fase die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie een beroep op de vrije advocaatkeuze toekomt. Daarbij geldt wel de voorwaarde dat er sprake moet zijn van een conflict.
Heeft u meer informatie nodig over het recht op vrije advocaatkeuze?
Wilt u meer weten over wanneer u recht heeft op vrije advocaatkeuze? Neem dan contact op mevrouw mr. J. Joosten. Stuur een e-mail naar j.joosten@keizersadvocaten.nl. U kunt ook contact met ons opnemen via het algemene e-mailadres ka@keizersadvocaten.nl en het vaste telefoonnummer van kantoor +31 (0)40 24 45 600.
De voetnoten
[1] HvJ EU 7 november 2013, C-442/12, CB 2013-188.
[2] HvJ EU 7 april 2016, nr C-460/14.
[3] HvJ EU 7 april 2016, ECLI:EU:2016:218.
[4] Arrest van het Hof 14 mei 2020, C-667/18, ECLI:EU:C:2020:372 7.
[5] Kifid 2021-0300.